Integracja Sensoryczna
Czym jest SI?
Metoda Integracji Sensorycznej (SI) jest to nowoczesna i bardzo skuteczna forma diagnozy i terapii dzieci. Integracja Sensoryczna opiera się na neurofizjologicznych podstawach klinicznej obserwacji i standaryzowanych testach.
Geneza metody
Metoda diagnozy i terapii SI powstała w latach 60-tych w Stanach Zjednoczonych. Twórcą tej metody jest A. Jean Ayres – pracownik naukowy Uniwersytetu Południowej Kalifornii w Los Angeles- psycholog i terapeuta zajęciowy. A. Jean Ayres zajmowała się zagadnieniami dotyczącymi wpływu zaburzeń integracji sensorycznej na osiągnięcia szkolne oraz codzienne życie dziecka. Przez lata obserwacji oraz zajęć z dziećmi wypracowała teoretyczne podstawy Integracji Sensorycznej, bazujące na wiedzy z dziedziny neuropsychologii oraz metody diagnozy i terapii zaburzeń integracji sensorycznej.
Czym jest Integracja Sensoryczna?
Integracja sensoryczna to proces organizujący (integrujący) docierające do mózgu informacje zmysłowe (sensoryczne) płynące zarówno ze środowiska jak i z ciała, tak aby mogły być one użyte do celowego działania. Na ogół większość z nas zdaje sobie sprawę z istnienia 5 zmysłów – smaku, zapachu, wzroku, słuchu oraz dotyku, jednak poza tymi zmysłami istnieją jeszcze dwa bardzo istotne zmysły dostarczające nam informacji z naszego ciała, a mianowicie zmysły równowagi oraz czucia głębokiego.
Tak więc mózg rozpoznaje, interpretuje i segreguje informacje płynące z receptorów:
tak, aby mogły zostać one użyte w działaniu, będącym odpowiedzią na wymagania otoczenia.
Gdy informacje te płyną bez większych zakłóceń, wcale nie jesteśmy świadomi istnienia owych skomplikowanych procesów rozgrywających się w naszym systemie nerwowym, a mających wpływ na takie codzienne czynności jak np. mowa, planowanie ruchu, napięcie mięśniowe, postawa czy percepcja wzrokowa.
Jednak, gdy z różnych przyczyn, procesy integracji sensorycznej zostają zakłócone możemy zauważyć u dziecka objawy zaburzeń w przetwarzaniu informacji zmysłowych, a co za tym idzie nieadekwatne odpowiedzi na wyzwania otoczenia.
Układ przedsionkowy, proprioceptywny i dotykowy, to trzy podstawowe układy sensoryczne. Układy te ściśle współpracują ze sobą oraz z innymi układami sensorycznymi – słuchowym, wzrokowym i smakowo-zapachowym. Od współpracy tych wszystkich układów zależy prawidłowe funkcjonowanie w otaczającym nas świecie.
Przeznaczenie metody
Metoda Integracji Sensorycznej jest wykorzystywana w pracy z dziećmi:
- Mającymi trudności szkolne (trudności z czytaniem , pisaniem, ortografią, trudności z koncentracją uwagi),
- wykazującymi opóźnienia w rozwoju mowy,
- wykazującymi opóźnienia w rozwoju ruchowym,
- z grupy ryzyka (zagrożona ciąża, obciążenia okołoporodowe, cesarskie cięcie, wcześniactwo, czynniki dziedziczne) jako działanie profilaktyczne, które podjęte we wczesnym okresie rozwoju dziecka zmniejsza lub eliminuje ryzyko wystąpienia zaburzeń integracji sensorycznej,
- z nadpobudliwością psychoruchową (ADHD),
- z zaburzeniami uwagi (ADD),
- z upośledzeniem umysłowym ,
- z zespołem Downa,
- z Autyzmem,
- z zespołem Aspergera,
- z MPDz (Mózgowe Porażenie Dziecięce),
- z kruchym chromosomem X.
Wskaźniki zaburzeń
Wskaźniki zaburzeń Integracji Sensorycznej u niemowląt i małych dzieci
- Ma trudności z jedzeniem (trudności ze ssaniem, gryzieniem, preferowanie ograniczonych typów pokarmów)
- Ma trudności ze spaniem (trudności w zasypianiu, częste wybudzenia w nocy i kłopoty z ponownym zaśnięciem)
- Dziecko jest bardzo poirytowane przy zmianie ubrania, wydaje się mu być niewygodnie w określonych typach ubrań
- Nie lubi być przytulane, odpycha się od osoby, która go trzyma w ramionach
- Jest nadmiernie aktywne, wciąż w ruchu lub też jest letargiczne, ospałe
- Występują opóźnienia w rozwoju w zakresie „kamieni milowych” : dziecko późno siada, późno raczkuje (lub pomija ten etap), późno stawia pierwsze kroki, późno wypowiada pierwsze słowa lub wypowiada całe zdania pomijając okres gaworzenia, wokalizacji
- Unika manipulacji zabawkami/przedmiotami zwłaszcza tymi, które wymagają zręczności
- Mało wyraźna reakcja na ból, opóźniona reakcja na ból
- Nie umie się samo uspokoić np. poprzez ssanie smoczka, patrzenie na zabawkę, słuchanie głosu opiekuna
Wskaźniki zaburzeń Integracji Sensorycznej u dzieci w wieku przedszkolnym
- Trudności z opanowaniem treningu czystości
- Potyka się, obija o przedmioty, ma słabą równowagę, jest niezgrabne ruchowo
- Nie zwraca uwagi na skaleczenia
- Jest nadwrażliwe na hałas (często zatyka uszy, samo hałasuje – mruczy, śpiewa pod nosem), nadwrażliwe na pewne zapachy,
- Nie lubi być przytulane, nie lubi pewnych typów ubrań, narzeka na metki,
- Bardzo źle znosi mycie głowy, mycie twarzy
- Ma kłopoty z nauką jazdy na rowerze
- Unikanie nowych zabaw ruchowych
- Jest nadmiernie aktywne, wciąż w ruchu lub też jest letargiczne, ospałe
- Ma trudności z opanowaniem lub unika czynności takich jak: zapinanie ubrań, zdejmowanie butów, wiązanie butów, rysowanie, wycinanie
- Szybko przechodzi od płaczu do śmiechu, ma nagłe wybuchy złości
- Opóźnienia w rozwoju mowy, kłopoty z artykulacją, trudno zrozumieć, co dziecko mówi
- Dziecko ma trudności ze zrozumieniem poleceń
- Dziecku trudno skupić się na jednej czynności
Wskaźniki zaburzeń Integracji Sensorycznej dzieci w wieku szkolnym
- Jest nadwrażliwe na hałas (często zatyka uszy, samo hałasuje – mruczy, śpiewa pod nosem), nadwrażliwe na pewne zapachy,
- Nie lubi być przytulane, nie lubi pewnych typów ubrań, narzeka na metki,
- Dziecko nie może usiedzieć w miejscu, jest wciąż w ruchu, wierci się w ławce, wstaje podczas lekcji lub też dziecko jest ospałe, prowadzi siedzący tryb życia
- Dziecko ma trudności z czytaniem zwłaszcza na głos
- Dziecko ma kłopoty z pisaniem, pisze wolno, nie mieści się w liniach, nieprawidłowo trzyma długopis
- Dziecko wolno wykonuje zadania, jest prawie zawsze ostatnie
- Dziecko jest niezdarne, często potyka się
- Przyjmuje nieprawidłową postawę przy biurku
- Myli słowa dźwiękowo podobne
- Mowa dziecka jest niewyraźna, występuje nieprawidłowa artykulacja
- Dziecko ma trudności z koncentracją uwagi
Diagnoza Integracji Sensorycznej
Do diagnozy zaburzeń integracji sensorycznej opracowane są specjalne metody: Południowo-Kalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej /SCSIT / i Testy Praksji /SIPT/, a także próby kliniczne. Diagnoza przebiega zazwyczaj w trakcie 1 spotkania, które trwa około 90 minut.
Pierwszy etap diagnozy to przeprowadzenie badań kwestionariuszowych oraz wywiadu dotyczącego przebiegu ciąży, porodu, rozwoju dziecka w zakresie tak zwanych „kamieni milowych” czy ewentualnych problemów zdrowotnych. Drugi etap diagnozy odbywa się z dzieckiem, przeprowadzane są testy lub obserwacja zachowania. Możliwość przeprowadzenia testów zależna jest od wieku i występujących zaburzeń. Dzieci poniżej 4 roku życia i te wobec których nie można zastosować testów np. dzieci z upośledzeniem umysłowym, dzieci autystyczne lub dzieci nie współpracujące z innych powodów badane są jedynie próbami obserwacji klinicznej.
Terapia Integracji Sensorycznej
Terapia integracji sensorycznej to w odróżnieniu od wielu metod terapeutycznych bardzo interesująca i bez reszty pochłaniająca dziecko aktywność. Nie bez powodu często nazywana jest „naukową-zabawą” – bowiem podczas zajęć mających na pozór charakter jedynie wesołej zabawy, dostarczamy dziecku te bodźce, na które jego system nerwowy, w zależności od indywidualnych potrzeb ma największe zapotrzebowanie. Ćwiczenia odbywają się na sali, wyposażonej w odpowiedni sprzęt oraz wiele pomocy służących do stymulacji systemu wzrokowego, słuchowego, węchowego oraz dotykowego.
Podczas zajęć Terapii Integracji Sensorycznej dostarcza się dziecku kontrolowanej ilości wrażeń zmysłowych z różnych modalności – z systemu przedsionkowego, proprioceptywnego, dotykowego, wzrokowego, węchowego oraz słuchowego. Zadania są tak skonstruowane, że znajdują się w najbliższej sferze rozwoju dziecka, to znaczy nie są one ani zbyt łatwe ani zbyt trudne.
Terapia Integracji Sensorycznej ma bowiem dostarczać dziecku nie tylko poprawiających działanie jego systemu nerwowego wrażeń, ale również ma być elementem budującym poczucie sprawstwa oraz poczucie własnej wartości dziecka (udało mi się! Potrafię to zrobić!).
TERAPIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ
- dostarcza stymulacji przedsionkowej, proprioceptywnej oraz dotykowej, słuchowej, węchowej, wzrokowej,
- poprawia poczucie równowagi i koordynacji oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- poprawia motorykę dużą i małą,
- poprawia umiejętność czytania, pisania i inne umiejętności szkolne lub stwarza dobrą bazę do pojawienia się tych umiejętności,
- sprawia, że bodźce dotykowe i inne (słuchowe, węchowe, smakowe, wzrokowe) na które dziecko jest nadwrażliwe, mniej zaburzają działania dziecka,
- sprawia, że dziecko lepiej słucha, wypełnia polecenia, koncentruje się,
- sprawia, że dziecko chętniej podejmuje się nowych i trudnych zadań,
- sprawia, że poprawia się mowa i sposób wyrażania się dziecka,
- sprawia, że stopniowo maleje nadpobudliwość – dziecko zaczyna kontrolować swoje nadmierne nasilone reakcje na otoczenie.